The Assesment of Permissibility of Using Non-statutory Justifications in Czech and Polish Criminal Law

Roč.30,č.3(2022)

Abstrakt

The subject-matter of this paper is the acceptability of non-statutory justifications, analysed on the instance of very similar penal law systems of closely related countries, namely the Republic of Poland and the Czech Republic. In both of them, one can observe a phenomenon of invoking circumstances not set forth in any legal act and rendering an action prohibited in the light of judicature. This paper studies whether it is permitted that public authorities invoked such circumstances in a democratic state of law. It is claimed by certain author that by invoking it judicial authorities violate the principles of specificity, separation of powers and legality, being the cornerstones of Polish and Czech law, and, thus, jeopardise the legal security of individuals; moreover, this course of action may be a threat to the legal system. Regardless of the fact that Poland and the Czech Republic are studied here, the considerations may well apply to any other penal law systems based on the formal and material definition of a crime and the above-mentioned principles. The research method in use was that of analysing legal provisions (mainly, basic laws and penal codes) formally and dogmatically.


Klíčová slova:
penal law; unlawfulness; justifications; structure of crime; nullum crimen sine lege principle

Stránky:
573–588
Reference

ALTENA, J. Nullum crimen sine lege certa Onduidelijkheid in het strafrecht op het niveau van primaire en secundaire rechtsregels. Strafblad. 2019, no. 3. Available at: https://hdl.handle.net/1887/81356

BANASZAK, B. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz.. Warszawa: C. H. Beck, 2012.

BEDNÁŘ, J. Základy trestního práva. Studijní opora. Ústí nad Labem: Pedagogická fakulta UJEP, 2019. Available at: https://www.pf.ujep.cz/wp-content/uploads/2020/02/BEDN%C3%81%C5%98-Ji%C5%99%C3%AD.-Z%C3%A1klady-trestn%C3%ADho-pr%C3%A1va.-Studijn%C3%AD-opora.pdf

BIEŃ-KACAŁA, A. Zasada praworządności i jej gwarancje w Konstytucji RP z 1997 r. In: KAŁA, D. (ed.). Praworządność i jej granice. Warszawa: Oficyna a Wolters Kluwer business, 2009.

BOBEK, M., POUPEROWA, O. An Introduction to the Czech Legal System and Legal Resources Online. Available at: https://www.nyulawglobal.org/globalex/Czech_Republic1.html#_3._The_Legal_Order

BRZOZOWSKI, P. Pozaustawowe kontratypy: zarys problematyki. Studia Prawnicze. 2013, Vol. 196, no. 4. DOI: http://doi.org/10.37232/sp.2013.4.6

BYCZYK, M. Zasada nullum crimen sine lege a normy ostrożnościowe (na szczególnym przykładzie tzw. naruszeń sportowych). In: SEPIOŁO, I. (ed.). Nullum crimen sine lege. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck, 2013.

DEMENKO, A. Granice wolności sztuki w polskim prawie karnym. In: BIECZYŃSKI, M. et al. (eds.). Wolność sztuki w Polsce i w Niemczech w świetle prawa konstytucyjnego i karnego. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Psychologii Społecznej, 2012.

DŁUGOSZ, J. Ustawowa wyłączność i określoność w prawie karnym. Warszawa: C. H. Beck, 2016.

DUDEK, D. Prawo konstytucyjne w zarysie. Wybór źródeł. Lublin: Lubelskie Wydawnictwa Prawnicze, 2002.

DUKIET-NAGÓRSKA, T. Kilka uwag o zasadzie nullum crimen sine lege w polskim porządku prawnym. In: KRAJEWSKI, K. (ed.). Nauki penalne wobec problemów współczesnej przestępczości. Księga jubileuszowa z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora Andrzeja Gaberle. Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2009.

DZIAŁOCHA, K. Zamknięty system źródeł prawa powszechnie obowiązującego w Konstytucji i w praktyce. In: SZMYT, A. (ed.). Konstytucyjny system źródeł prawa w praktyce. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2005.

GIEZEK, J. Przyczynowość oraz przypisanie skutku w prawie. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1994.

GÓRZYŃSKA, T. Zasada praworządności i legalności. In: SOKOLEWICZ, W. (ed.). Zasady podstawowe polskiej Konstytucji. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1998.

GRUDECKI, M. Unlawfulness and countertypes as a circumstances preventing its attribution within the structure of crime – based on the instance of Polish criminal law. International Journal of Social Sciences. 2020, Vol. IX, no. 1. DOI: http://doi.org/10.52950/SS2020.9.1.004

GRUDECKI, M. Kontratypy pozaustawowe w polskim prawie karnym. Warszawa: C. H. Beck, 2021.

GRZEŚKOWIAK, A. Nullum crimen, nulla poena sine lege anteriori. In: WIERUSZEWSKI, R. (ed.). Prawa człowieka. Model prawny. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1991.

GUBIŃSKI, A. Wyłączenie bezprawności czynu (o okolicznościach uchylających społeczną szkodliwość czynu). Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 1961.

HANC, J. L’art pour l’art, czyli o tzw. kontratypie sztuki. Santander Art and Culture Law Review. 2020, Vol. 6, no. 1. DOI: http://doi.org/10.4467/2450050XSNR.20.007.12391

HORSKÝ, J. Okolnosti vylučující protiprávnost v českém a německém trestním právu. Diploma Thesis. Charles University [online]. 2012. Available at: https://dspace.cuni.cz/handle/20.500.11956/48975

CHROMA, M. The Czech Legal System and Contexts. In: BHATIA, V. et al. (eds.). Multilingual and Multicultural Contexts of Legislation: An International Perspective. Frankfurt am Main, New York: Peter Lang GmbH, Internationaler Verlag der Wissenschaften, 2003. Available at: https://www.researchgate.net/publication/236213263_The_Czech_Legal_System_and_Contexts

JĘDRZEJEWSKI, Z. Nullum crimen sine lege i kontratypy a zasada jedności porządku prawnego (jednolitej bezprawności). Ius Novum. 2011, no. 1.

JĘDRZEJEWSKI, Z. Obrona konieczna, agresywny i defensywny stan wyższej konieczności w prawie cywilnym i karnym – usprawiedliwienie (legalizacja) czynu zabronionego między wolnością a utylitaryzmem (proporcjonalnością, solidarnością). In: PRZYŁĘBSKA, J. et al. (eds.). Państwo. Konstytucja. Prawo. Księga pamiątkowa poświęcona Sędziemu Trybunału Konstytucyjnego Profesorowi Henrykowi Ciochowi. Warszawa: Trybunał Konstytucyjny, 2018.

KALVODOVÁ, V. Selected problems of the new Czech Criminal Code. In: PŁYWACZEWSKI, E. (ed.). Current problems of the penal law and criminology. Warszawa: Lex a Wolters Kluwer business, 2012.

KARABEC, Z. et al. Criminal Justice System in the Czech Republic. Prague: Institute for Criminology and Social Prevention, 3. ed. 2017. Available at: http://www.ok.cz/iksp/docs/443.pdf

KARDAS, P. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 9 stycznia 1996 r., II KRN 159/95. Palestra. 1997, Vol. 41, no. 1–2.

KLESZCZ, M., GRUDECKI, M. Pozbawienie życia w obronie koniecznej a katalog dóbr prawnych podlegających ochronie. Roczniki Administracji i Prawa. 2020, Vol. XX, no. 3, pp. 135–152. DOI: http://doi.org/10.5604/01.3001.0014.4235

KOPEĆ, M. Kontratypy pozaustawowe a zasada trójpodziału władzy. In: CIEPŁY, F. (ed.). Odpowiedzialność karna artysty za obrazę uczuć religijnych, Warszawa: Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris, 2014.

KORDELA, M. Aksjologia źródeł prawa. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny. 2016, Vol. LXXXVIII, no. 2. DOI: https://doi.org/10.14746/rpeis.2016.78.2.3. Available at: https://pressto.amu.edu.pl/index.php/rpeis/article/view/5835

KRAJEWSKI, R. Kontratypy weselne. Palestra. 2014, no. 5–6,. Available at: https://palestra.pl/pl/czasopismo/wydanie/5-6-2014/artykul/kontratypy-weselne

KRÓLIKOWSKI, M., ZAWŁOCKI, R. Prawo karne. Warszawa: C. H. Beck, 2015.

KUBIAK, R. Czy istnieje kontratyp zwyczaju. Prokuratura i Prawo. 2015, no. 7–8. Available at: https://pk.gov.pl/prokuratura/prokuratura-i-prawo/opublikowane-numery/rok-2015/numer-7-8-21/numer-7-8-21/

KUCA, G. Zasada podziału władzy w Konstytucji RP z 1997 roku. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2014.

KUCHTA, J. Material and Formal Frame of Crime in the Czech Criminal Law and the Regulation de Lege Ferenda (Germany). Studia Iuridica Auctoritate Universitatis Pecs Publicata. 2003, Vol. 132.

MAŁAJNY, R. Doktryna podziału władzy „Ojców Konstytucji“ USA. Katowice: Uniwersytet Śląski, 1985.

MAŁECKI, M. Przerwanie ciąży wyłączające winę. Państwo i Prawo. 2021, Vol. 906, no. 8.

NAMYSŁOWSKA-GABRYSIAK, B. Prawo karne. Część ogólna. Warszawa: C. H. Beck, 2011.

NOLL, P. Übergesetzliche Rechtfertigungsgründe im besonders die Einwilligung des Verletzten. Basel: Verl. f. Rech u. Gesellschaft, 1955.

NOWACKI, J. Formalne państwo prawne (kwestia charakterystyki)”, Teoria prawa i filozofia prawa. Współczesne prawo i prawoznawstwo. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 1998.

NOWORYTA, R. Karcenie wychowawcze w świetle art. 961 KRO. Kwartalnik Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury. 2012, Vol. 5, no. 2. Available at: https://www.kssip.gov.pl/sites/default/files/kw7.pdf

PINKAVA, J. Okolnosti vylučující protiprávnost. Doctoral thesis. Palacký University, Faculty of Law, 2020. Available at: https://theses.cz/id/tdfghz/

PIOTROWSKI, R. Zasada podziału władzy w Konstytucji RP. Przegląd Sejmowy. 2007, Vol. 81, no. 4.

PLEBANEK, E. O obronie koniecznej i innych kontratypach w świetle zasady proporcjonalności. Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych. 2006, Vol. 10, no. 1.

PLEBANEK, E. Materialne określenie przestępstwa. Warszawa: Wolters Kluwer, 2009.

PROVAZNÍK, J. Tradice jako okolnost vylučující protiprávnost. Days of Law 2015, part X. Masaryk University, 2016. Available at: https://is.muni.cz/publication/1358360/Dnyprava_2015.pdf

PUŁAWSKA, K. Ryzyko sportowe jako okoliczność wyłączająca bezprawność czynu w polskim prawie karnym. Lublin: Wydawnictwo Naukowe TYGIEL sp. z o.o., 2018.

RADECKI, W. Nowa czeska koncepcja odpowiedzialności za wykroczenia na kanwie monografii Heleny Práškovej. Prokuratura i Prawo. 2018, no. 4. Available at: https://pk.gov.pl/prokuratura/prokuratura-i-prawo/opublikowane-numery/rok-2018/numer-4-24/numer-4-2018/

RYCHLEWSKA, A. The nullum crimen sine lege principle in the European Convenction of Human Rights: The actual scope of guarantee. Polish Yearbook of International Law. 2016, Vol. XXXVI. DOI: http://doi.org/10.7420/pyil2016h

RYCHLEWSKA, A. Zasada nullum crimen sine lege na tle współczesnej idei państwa prawa. Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych. 2017, Vol. XXI, no. 3. Available at: https://www.czpk.pl/index.php/zeszyty-archiwum/zeszyt-2017-3

SAFJAN, M. Refleksje na temat zwyczaju. In: KĘPIŃSKI, M. et al. (eds.). Prawo prywatne czasu przemian. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Stanisławowi Sołtysińskiemu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2005.

SARNECKI, P. Współczesne rozumienie podziału władzy. In: JANKOWSKI, K. (ed.). Nowa Konstytucja RP. Wartość, jednostka, instytucje. Toruń: Adam Marszałek, 1992.

SITARZ, O. Problem kontratypów pozaustawowych. In: DUKIET-NAGÓRSKA, T. (ed.). Prawo karne. Część ogólna, szczególna i wojskowa. Warszawa: Wolters Kluwer, 2018.

STACHURA, I. Karcenie wychowawcze i ryzyko sportowe. Próba analizy statusu normatywnego wybranych kontratypów pozaustawowych. Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych. 2007, Vol. XI, no. 2. Available at: https://www.czpk.pl/index.php/zeszyty-archiwum/zeszyt-2007-2¨

ŠČERBA, F. Protection of Children in Czech Substantive Criminal Law and Its Comparison with the Polish Legal Regulation. ASEJ – Scientific Journal of Bielsko-Biala School of Finance and Law. 2020, Vol. 24, no. 4. DOI: http://doi.org/10.19192/wsfip.sj4.2020.5

WALCZAK, J. Stosunki polsko-czeskie 2004–2011. In: WOLAŃSKI, M. (ed.). Polityka zagraniczna Polski w latach 2004–2011. Struktury. Koncepcje. Sąsiedzi. Izrael, Polkowice: Wydawnictwo Dolnośląskiej Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Techniki w Polkowicach, 2013. Available at: https://depot.ceon.pl/handle/123456789/4801

WARYLEWSKI, J. Kontratypy wiosenne. Palestra. 1999, Vol. 499–500, no. 7–8. DOI: https://doi.org/10.1023/A:1017219517786

WARYLEWSKI, J. Zasada ustawowej określoności przesłanek odpowiedzialności karnej a kontratypy pozaustawowe. In: MAJEWSKI, J. (ed.). Okoliczności wyłączające bezprawność czynu. Materiały IV Bielańskiego Kolokwium Karnistycznego. Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa, 2008.

WARYLEWSKI, J. Prawo karne. Część ogólna. Warszawa: Wolters Kluwer, 2009.

WASILEWSKI, A. Władza sądownicza w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo i Prawo. 1998, Vol. 629, no. 7.

WĘGLIŃSKA, J. Zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i do stanowionego przez nie prawa jako dyrektywa poprawnej legislacji. Prawo w działaniu. Sprawy cywilne. 2020, no. 42. Available at: https://pwd.iws.gov.pl/wp-content/uploads/2020/07/Justyna-W%C4%99gli%C5%84ska.pdf

WILK, L. Bezprawność i wina. In: DUKIET-NAGÓRSKA, T. (ed.). Prawo karne. Część ogólna, szczególna i wojskowa. Warszawa: LexisNexis, 2012.

WOLTER, W. O kontratypach i braku społecznej szkodliwości czynu. Państwo i Prawo. 1963, Vol. 212, no. 10.

WOLTER, W. Funkcje błędu w prawie karnym. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1965.

WRÓBEL, W. Zmiana normatywna i zasady intertemporalne w prawie karnym. Kraków: Zakamycze, 2003.

WYRZYKOWSKI, M. Zasada demokratycznego państwa prawnego. In: SOKOLEWICZ, W. (ed.). Zasady podstawowe polskiej Konstytucji. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1998.

ŻABA, M. Skutki transgranicznego łączenia się spółek kapitałowych (studium porównawcze ustawodawstwa polskiego, czeskiego i słowackiego. Warszawa: C. H. Beck, 2019.

ZACHUTA, A. Czy istnieją ‘wiosenne kontratypy’? Edukacja Prawnicza. 2006, Vol. 79, no. 4.

ZAWIEJSKI, P. Pojęcie przestępstwa i podziały czynów zabronionych, In: DUKIET-NAGÓRSKA, T. (ed.). Prawo karne. Część ogólna, szczególna i wojskowa. Warszawa: Wolters Kluwer, 2018.

ZOLL, A. Związanie sędziego ustawą. In: TRZCIŃSKI, J., JANKIEWICZ, A. (eds.). Konstytucja i gwarancje jej przestrzegania. Księga pamiątkowa ku czci prof. Janiny Zakrzewskiej. Warszawa: Biuro Trybunału Konstytucyjnego, 1996.

ZOLL, A. Znaczenie konstytucyjnej zasady podziału władzy dla prawa karnego materialnego. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny. 2006, Vol. LXVIII, no. 2. Available at: http://repozytorium.amu.edu.pl:8080/bitstream/10593/6363/1/26_Andrzej_Zoll_Znaczenie%20konstytucyjnej%20zasady%20podzia%C5%82u%20w%C5%82adzy%20dla%20prawa%20karnego_323-335-.pdf

ZOLL, A. Pozaustawowe okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną w świetle konstytucyjnej zasady podziału władzy. In: LESZCZYŃSKI, L. (ed.). W kręgu teorii i praktyki prawa karnego. Księga poświęcona pamięci profesora Andrzeja Wąska. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2015.

ZONTEK, W. Modele wyłączania odpowiedzialności karnej. Kraków: Krakowski Instytut Prawa Karnego Fundacja, 2017.

Metriky

0

Crossref logo

0


109

Views

87

PDF views